به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام و المسلمین ساجدی با اعلام این خبر آغاز به کار قطب فلسفه دین اسلامی در 27 مهرماه در قم، در توضیح معنا و مفهوم قطب علمی اظهار داشت: قطب علمی مرکزی است که در آن دانشمندان و اعضاء هیأت علمی برجسته یک رشته با همکاری و در قالب کار گروهی می‌کوشند تا با تولید دانش و نوآوری پاسخگوی نیازهای علمی، اجتماعی و فرهنگی این رشته باشند.

وی همچنین افزود: اعضاء رسمی و غیر رسمی قطب با فعالیت سازمان یافته خود در قالب یک مؤسسه با توان علمی بالا سعی دارند به فعالیت های علمی خود در این زمینه انسجام بخشیده و در سطح ملی، منطقه‌ای یا بین‌المللی تاثیرگذار باشند؛ اعضای قطب با هم افزایی اندیشه ها گام هایی را طی کرده  و تلاش می کنند که در عرصه های نظری و عرصه های کاربردی مربوطه، کاروان علم را در رشته خود گامی به پیش برند.

تفاوت قطب علمی با سایر مراکز

مدیر قطب علمی فلسفه دین اسلامی در ادامه بیان داشت: تفاوت قطب علمی با سایر مراکز و موسسات علمی و دانشگاهها  این است که مراکز علمی در یک رشته می‌توانند متعدد باشند مثلاً مراکز مختلف علمی می‌توانند رشته فلسفه را دائر کنند ولی قطب علمی در کشور در هر رشته ای واحد است و فقط مجوز آن به یک مرکز علمی اعطا می‌شود.

وی اضافه کرد: هر قطب برنامه 5 ساله خود را اجرا می‌کند و مجدداً از طرف وزارت علوم مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. اگر در اجرای برنامه خود موفق باشد امتیاز وی تمدید می‌شود و گرنه به سایر مراکزی که درخواست کرده‌اند و امتیاز لازم را دارند واگذار می‌شود.

تلاش در مسیر کسب مرجعیت علمی

حجت الاسلام و المسلمین ساجدی یادآور شد: البته قطب علمی هچون موسسات علمی فرهنگی دارای تشکیلات آموزش و جذب هیئت علمی نیست بلکه با اندیشمندانِ به فعلیت رسیده موجود، مرتبط است و تلاش می کند که مرجعیت علمی در یک رشته خاص را در سطح کشور کسب کند؛ اگرچه قطب وابسته به یک موسسه فعالیت خود را شروع می کند اما فراموسسه ای و فرا دانشگاهی عمل می کند.

پدیده نوظهور قطب علمی در ایران

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی همچنین با اشاره به این که در ایران تاسیس قطب علمی سابقه طولانی ندارد ، گفت: ظاهرا در کشور ما در حال حاضر دوره دوم قطب علمی شروع شده است که از آن چند سالی می گذرد.

وی با اشاره به ضرورت تاسیس قطب در رشته فلسفه دین، ابراز داشت: فلسفه دین دانشی است که به مطالعه بیرونی و فرانگر عقلانی نسبت به آموزه های بنیادین دین می پردازد. با توجه به جایگاه ویژه قطبهای علمی در داخل و خارج کشور، تاسیس قطب در رشته فلسفه دین ضرورتی ویژه دارد؛ چرا که در سالیان اخیر با توجه به پژوهش‌های گسترده‌ی غیر مسلمانان در مورد دین، شاخه‌ی فلسفه‌ی دین شاهد رویش و زایش فزاینده‌ای بوده است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: ریشه‌ی این درخت تنومند در الاهیات مسیحی و تحولات گسترده‌ی آن قرار دارد و از اساس با بافت اسلامی تفاوت دارد. بیشتر فلاسفه‌ی دین یا مسیحی یا دارای گرایش‌های الحادی و دست کم لاییک هستند، طبیعی است در چنین فضایی و تحت سیطره‌ی فرهنگ مدرنیته، آن‌چه محصول مباحث است انطباق حداقلی با فرهنگ و تفکر اسلامی موجود دارد.

وی اضافه کرد: از سوی دیگر، با هجوم این افکار به فضای آکادمیک و ترجمه‌های فراوان از آثار غربی که در دو دهه‌ی اخیر رایج شده و بدون هرگونه نقد و بررسی دقیقی به چاپ رسیده‌اند؛ فضای جامعه از این شرایط تاثیر پذیرفته و آرام آرام دین پژوهی با چالشهای جدی مواجه شده است.

متفکران دینی وارد عمل شوند

حجت الاسلام و المسلمین ساجدی بیان داشت: در حقیقت، در موضوع فلسفه‌ی دین و به تبع آن کلام معاصر، لطمه‌های جدی در حال شکل‌گیری است؛ به این ترتیب ضرورت دارد متفکران دینی با سازماندهی نیروهای فکری خود در قالب قطب فلسفه دین به تولید و بازآرایی افکار اسلامی روی آورند و در زمینه‌های مختلف با جایگزینی فکر فاخر اسلامی، هم معضلات اجتماعی حاصل از فرهنگ و اندیشه غربی را پیشگیری نمایند و هم در عرصه بین المللی، حضور علمي اثرگذار داشته باشند.

ضرورت تاسیس و توسعه فلسفه دین اسلامی

وی با بیان این که با توجه به ضرورت تلاشهای علمی، فرهنگی و اجتماعی در رشته فلسفه دین، قطب علمی این رشته در نظر دارد تا در راستای تاسیس و توسعه فلسفه دین اسلامی گام بردارد، گفت: این قطب در نظر دارد با تأكيد بر استفاده از ظرفیت علمی کشور در مراكز آموزشي و پژوهشي و با سامان‌دهی پژوهش و آموزش تخصصي در راستای بسط حوزه معرفتی فلسفه دين به خصوص فلسفه دين با گرايش اسلامي در چارچوب اهداف تعريف شده و ناظر بر رفع نيازها و معضلات فكري جامعه فعاليت ‌نمايد.

مدیر قطب علمی فلسفه دین اسلامی همچنین با اشاره به این که در کشور ما فلسفه دین نسبت به سایر رشته ها رشته تازه تاسیسی است و  بیشتر در سال های اخیر فعالیت خود را آغاز کرده، اظهار داشت:  فلسفه دین اسلامی از آن هم تازه تر است؛ البته برخي از سرفصل هاي فلسفه دین در گذشته هم مورد بحث بوده و لیکن مجموع عناوين فلسفه دين ، حاوی سرفصل های تازه و نگاه جدید به سرفصل های قدیمی است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: تاریخ غرب را می توان به قرون وسطی و رنسانس و مدرنیزم و پسا مدرن تقسیم کرد. تا اواسط قرن بیستم دوران دوران مدرنیزم است و از اواسط قرن بیستم دوران پست مدرن شروع می شود.

وی با اشاره به این که تجربه گرایی و عقل گرایی از مشخصات دوران مدرنیزم و شک گرایی از ویژگیهای دوران پسامدرن است، ابراز داشت: به نظر می رسد به یک معنا در دوران حاضر در کنار شکگرایی، عقل گرایی نیز رواج دارد و هر دو ویژگی به به جامعه ما نیز سرایت کرده است. عوامل دیگری نیز در عقل گرایی جامعه موثر است از جمله اینکه انسان ها به دلیل عاقل بودن دوست دارند مسائل دینی خود را ارزیابی کنند. دلیل دیگر آن اقتضائاتی است که انقلاب اسلامی ایران داشته است.

حجت الاسلام و المسلمین ساجدی همچنین در خصوص هدف از تاسیس قطب علمی فلسفه دین گفت: جامعه علمی و عمومی از متخصصین انتظار دارد که تحلیلی منسجم، روشن و عقلی از ابعاد مختلف دین بخصوص پایه های بنیادین آن ارائه دهد. فلسفه دین در این مسیر در حرکت است. 

بسیاری از چالش های فکری ، ریشه در فلسفه دین دارد

وی یادآور شد: بسیاری از چالش های فکری که امروزه با آنها مواجهیم ریشه در فلسفه دین دارد و صرفاً در بعد نظری محدود نمی شود. بر همین اساس توجه به فلسفه دین در جامعه ما کار لازمی است و در میان رشته های مختلف اگر بخواهیم به اهداف انقلاب اسلامی نزدیک شویم و دین را در جامعه محقق کنیم لازم است تا در رشته فلسفه دین گام های بلندی برداریم. از آنجا که فلسفه دین یک نگاه کلی و عام به مشترکات ادیان هم دارد ما به دنبال فلسفه دین با پسوند اسلامی هستیم، ضرورت کار در فلسفه دین اهمیت قطب را روشن می کند.

اهداف راه اندازی قطب علمی فلسفه دین

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان داشت: اهدافی که قطب می خواهد طی کند یک بخش آن فهم فلسفه دین غربی، سپس ارزیابی و نقد موارد لازم  آن و سپس تاسیس و توسعه فلسفه دین اسلامی است؛ ما در فلسفه دین اسلامی به دنبال ارائه دین جدید نیستیم، بلکه می خواهیم بیان تازه ای از آموزه های اسلام ارائه دهیم و از پرسش ها و شبهات با زبان متناسب با جهان حاضر دفاع کنیم.

نفی سکولاریسم ، لازمه تحقق دین در جامعه

وی با بیان این که کاربرد قطب فلسفه دین تابع کاربرد خود فلسفه دین است، خاطرنشان کرد: بخش عمده ای از شبهات جوانان مانند قرائت های متعدد از دین،‌ سکولاریزم، تکثر گرایی دینی، اباحی گری، نفی احکام فقهی، تزلزل و تشکیک در ارزش معرفت دینی، اشکال در کارکرد و  کارامدی دین، در این مباحث ریشه دارد.

یکی از بایسته های حفظ نظام اسلامی

وی افزود: بدون نفی سکولاریسم نوبت به محقق ساختن دین در جامعه نمی رسد؛ حفظ نظام اسلامی در  گرو اموری از جمله تاسیس و توسعه فلسفه دین اسلامی است.  پایداری هر مکتبی در گرو کامیابی آن در نظر و عمل است. حفظ نظام اسلامی نیز به همین صورت در گرو دو امر است: یک اینکه از در بعد نظری بتواند از خود دفاع کند و دوم اینکه در عمل هم خود را موفق و کارامد نشان دهد، شکست مارکسیسم به دلیل شکست در هر دو جهت بود. شکست مسیحیت در غرب به دلیل ضعف در هر دو ساحت بوده است. استمرار حاکمیت مسیحیت قرون وسطی در گرو انسجام نظری و موفقیت عملی بود اما در هر دو سویه به بن بست رسید و به تدریج منزوی شد.

لزوم پرهیز از نگاه صرفا نظری

حجت الاسلام و المسلمین ساجدی تصریح کرد: نبايد نگاه به فلسفه دین اسلامی، یک نگاه صرفاً نظری باشد؛ بلكه باید این را لمس کنیم که فلسفه دین اسلامی با حیات نظام اسلامی گره خورده است. لذا تبیین ارکان اندیشه های اسلامی و دفاع فكري از نظام اسلامی، بيانگر ضرورت تأسيس اين قطب علمي است. در واقع موفقيت در اهداف اين قطب، مي تواند پشتوانه‌ي مهمی برای حفظ نظام و چالش های علمي فراروي آن باشد.

وی ادامه داد: در نتيجه فلسفه دین با حیات اسلامی گره خورده است؛ شاید یکی از مسائلی که حوزه علمیه بعد از انقلاب بیشترین خطر را در آن احساس کرد شبهات ناظر به فلسفه دین بود. به همین دلیل به یک باره شاهد رشد مباحث و مقالات و کتب بسیاری پیرامون این موضوع بودیم.

دفاع عالمانه از آموزه های دینی

مدیر قطب علمی فلسفه دین اسلامی همچنين بیان داشت: با توجه به این که انقلاب در جريان هاي گوناگون به اثبات رسانده است که نسبت به دفاع از آموزه های دین حساسيت خاصي دارد، لذا تلاش دارد در اين حيطه نقش بسزايی را ایفا کند. امروزه كه دشمن هم به طور گسترده ما را مورد هجوم فکری و عملی قرار داده است، به نظر می رسد که تبیین و توسعه و ارتقاء فلسفه دین امری ضروری است.

ضرورت همکاری موسسات علمی و دینی

وی با بیان این که  البته رسیدن به این هدف در سایه همکاری میان موسسات و مراكز متصدي امور علمي و ديني كشورحاصل می شود، گفت: اگر اين گونه همکاری ها نباشد، چه بسا کارهای تکراری و موازی در سطح کشور انجام گردد. پس چه خوب است که بتوانیم فعالیت های فلسفه دین را در سطح کشور ساماندهي و سازماندهی کنیم. البته این مسئله نیازمند تشکیلاتی برخوردار از پشتوانه های لازم اجرایی است.

وی بیان داشت: اگر ما هم بخواهیم در راهی که در کشورمان بعد از انقلاب آغاز کردیم، موفق شویم، جز در پاسخگویی در بعد نظری و موفقیت در بعد عملی نیست. این دو باهم در ارتباطند و نقص در هر یک، دیگری را به مشکل می اندازد.

نگاهی به برخی از اهداف تشکیل قطب

حجت الاسلام و المسلمین ساجدی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این که پاسخ به پرسش ها و شبهات و نيز کشف، تبیین و دفاع از مبانی علوم انسانی اسلامی و نقد مبانی رقیب، از ديگر اهداف اين قطب است، ابراز داشت: همچنین پشتیبانی نظری از مبانی عقلی و برون دینی نظام اسلامی و کاربردی کردن فلسفه دین اسلامی از این اهداف به شمار مي رود. اگر امروزه در جامعه ما افرادی سعي در ترويج اباحه گری داشته و شبهه پراكني می کنند، همگي به گونه‌اي به مباحث و شبهات مربوط به فلسفه دین اسلامی مربوط مي شود.

وی افزود:  اهداف خرد هم ناظر به زیر مجموعه های این اهداف کلی است و به تدریج حاصل می شود. نقد فلسفه دین رايج در غرب، توسعه فلسفه دین اسلامی و پاسخ به شبهات در این زمینه، جهت دهی و تغذیه فعالیت های علمی در حوزه و دانشگاه، هم در ساحت آموزش و هم در ساحت پژوهش برای احراز مرجعیت علمي، از دیگر اهداف قطب علمی فلسفه دين است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان داشت: تحقق بسياري از اهداف كلان وابسته به تحقق اهداف خرد است. لذا ما سعی نموده ايم در برنامه اي پنج ساله، اين محور ها را مطرح نموده، برای هر سال یکي از محورها را تعیین نماييم و حول آن محور طرح مبحث کنیم.

رابطه دین و اخلاق و محورهای اصلی

وی گفت: در اين راستا، سال اول محور مباحث، بیشتر متمرکز بر كلان بحث « رابطه دین و اخلاق» و نيز « دین و معنویت» است. البته این محور کلی است. برای تحقق اين هدف کلی لازم است تبيين شود که «معنویت کاذب و صادق» چیست. مبحث «عرفان واقعي » و « معنويت هاي کاذب» نیز در اینجا مطرح می شوند. در حقيقت جامعه و جوانان ما در این جهت نیاز فکری بسياري دارند که هنوز به آن پاسخ داده نشده است، بحث «رابطه وحی و تجربه دینی» نیز در این محور مطرح می شود.

حجت الاسلام و المسلمین ساجدی افزود: در سال دوم  محور برنامه هاي قطب، بر مبحث « تبیین ماهیت علم دینی»، « رابطه علم و دین»، «مناسبات دین و علوم طبیعی»، «دین و علوم انسانی» و به طور کلی «جایگاه علوم انسانی در اسلام» است.

وی ادامه داد: محور سال سوم بحث « کارآمدی، کارکردها و قلمرو دین» ،محور سال چهارم « حقانیت و عقلانیت ایمان و باورهای دینی» و محور سال پنجم نیز «چالش های فهم دین» است.

مدیر قطب علمی فلسفه دین اسلامی تاکید کرد: از ديگر برنامه هاي قطب فلسفه دين، برگزاری کارگاه های علمی دانش افزایی در سطح حوزه و دانشگاه، فعالیت های ترویجی مثل برگزاری همایش ها و پیش نشست های ملی و بین المللی مرتبط با همايش مي باشد. از ديگر بخش ها، بخش های ساختاری و نرم افزاری همانند راه اندازی سایت است كه بنا بر محورهای تعین شده در هر سال این فعالیت ها به اجرا در خواهند آمد.

تقاضا برای همکاری محققین و اساتید

حجت الاسلام و المسلمین ساجدی گفت: تقاضای بنده این است که اساتید و دانشمندان این رشته، قطب را از آن خود بدانند و جایگاهی فراهم کنند که قطب به سمت تثبیت و تحکیم باورهای دینی در زمان حاضر حرکت کند و نیازهای شناختی و تاحدی هم گرایشی و رفتاری جامعه را در مسیر حرکت خود برآورده کند.

بر اساس اعلام روابط عمومی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، وی در خاتمه گفت: انديشمندان، اساتيد، محققين، و دانشجويان وساير علاقه مندان جهت اعلام همکاری و اطلاع از برنامه های قطب می توانند به پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه به آدرس  www.iict.ac.ir مراجعه کرده و یا با شماره تلفن های 5 – 7603571 – 0251 داخلی 337 و 325 تماس حاصل نمایند.